Tímarit 2024 - 4. hefti

RITSTJÓRNARGREIN: RANNSÓKNIR OG NÁMSMAT Á GERVIGREINDARÖLD

Sindri M. Stephensen, ritstjóri 

EDITORIAL: RESEARCH AND ASSESSMENT IN THE AGE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE

Sindri M. Stephensen, editor

DOI: https://doi.org/10.33112/tl.74.4.1

SÉRSTAKT HÆFI Í SVEITARFÉLÖGUM

Trausti Fannar Valsson, dósent við Lagadeild Háskóla Íslands. 

Í 20. gr. sveitarstjórnarlaga nr. 138/2011 eru lögfestar reglur um sérstakt hæfi þeirra sem starfa að stjórnsýslu á sveitarstjórnarstigi. Lagaákvæðið telur átta málsgreinar og er því nokkuð ítarlegt. Í greininni er leitast við að veita lýsandi yfirlit yfir helstu efnisþætti ákvæðisins. Framlag greinarinnar felst í þeirri heildarmynd af reglunni sem er dregin fram, en ekki tæmandi umfjöllun um einstök viðmið um sérstakt hæfi sem í henni felast.

Ákvæðið í 20. gr. sveitarstjórnarlaga vísar að hluta til ákvæða stjórnsýslulaga nr. 37/1993 um sérstakt hæfi. Þýðing þess að lögum er sú að reglur stjórnsýslulaga um sérstakt hæfi gilda að talsverðu leyti einnig á sveitarstjórnarstiginu en með mikilvægum undantekningum. Í stað þess að fjalla ítarlega um reglur stjórnsýslulaganna um sérstakt hæfi, sem aðrir rannsakendur hafa áður gert ítarlega grein fyrir, er í greininni lögð áhersla á að draga fram sérkenni hæfisreglnanna í sveitarstjórnarlögum, og þau frávik sem þær reglur fela í sér gagnvart sambærilegum reglum stjórnsýslulaganna.

Af þeirri lýsingu má ráða að ákvæði sveitarstjórnarlaga um sérstakt hæfi (1) gera að nokkru leyti vægari kröfur um vanhæfi vegna skyldleika og vensla en stjórnsýslulög, (2) opna á atviksbundnara mat um vanhæfi vegna sérstakra og verulegra hagsmuna yfirmanna en fram kemur í stjórnsýslulögum, (3) mæla fyrir um að sveitarstjórnarmenn og nefndarmenn á sveitarstjórnarstigi séu vanhæfir í málum sem þeir hafa sjálfir undirbúið eða tekið ákvörðun í sem starfsmenn sveitarfélagsins, og að sú regla sé strangari en almennt á við í stjórnsýslu ríkisins, (4) taka tillit til pólitísks hlutverks sveitarstjórnarmanna með fyrirmælum um frávik frá vanhæfisreglum þegar valið er í pólitísk trúnaðarstörf á vegum sveitarfélags og um ákvörðun launa fyrir þau störf, með því að tryggja pólitískum fulltrúum rétt til að taka þátt í ákvörðun um eigið vanhæfi og með rétti aðalmanna í sveitarstjórn og nefndum til að krefjast innköllunar á varamanni eftir að vanhæfi þeirra hefur verið slegið föstu.

Hæfisreglur. Sveitarfélög. Vanhæfi. Stjórnsýsla. 

SPECIAL QUALIFICATIONS IN MUNICIPALITIES

Trausti Fannar Valsson, Associate Professor at the University of Iceland

Article 20 of the Local Government Act no. 138/2011 specifies when a municipal council member, a member of municipal committee or a civil servant in a municipality is disqualified from sitting in an individual case. The legal provision has eight paragraphs and is therefore quite detailed. The article attempts to provide a descriptive overview of all main elements of the provision. The contribution of the article lies in the overall picture of the rule that is highlighted, but not in an exhaustive discussion of individual criteria.

Article 20 of the Local Government Act partially refers to the provisions of the Administrative Procedures Act no. 37/1993 regarding disqualification of civil servants from sitting in individual cases. The effect of this is that the rules of the Administrative Procedures Act in this regard also apply to a significant extent at the local government level, but with important exceptions. Instead of discussing in detail the rules of the Administrative Procedures Act, which other researchers have previously done, the article focuses on highlighting the special features of the rules of qualification in the Local Government Act, and the deviations that those rules include compared to similar rules of the Administrative Procedures Act.

From that description, it can be deduced that the provisions of the Local Government Act (1) make somewhat less stringent requirements for disqualification due to kinship than the Administrative Procedures Act, (2) are open to a more case-based assessment of disqualification due to the special and significant interests of superiors of civil servants than is stated in the Administrative Procedures Act, (3) prescribe that municipal councillors and committee members at the municipal level are disqualified in matters that they themselves have prepared or taken a decision on as employees of the municipality, and that this rule is stricter than generally applies in state administration, (4) take into account the political role of municipal councillors by deviating from the rules of disqualification when choosing for political positions on behalf of a municipality and when determining salaries for those positions, by guaranteeing political representatives the right to participate in the decision on their own disqualification and with the right of members of municipal councils and committees to require the recall of a substitute when their disqualification has been confirmed.

Eligibility rules. Municipalities. Disqualification. Administration.

DOI: https://doi.org/10.33112/tl.74.4.2

MÁLSFORRÆÐI OG KÆRUNEFND ÚTBOÐSMÁLA

Reimar Pétursson hæstaréttarlögmaður

Útdráttur:

Í greininni er fjallað um meðferð mála fyrir kærunefnd útboðsmála sem starfar samkvæmt lögum nr. 120/2016 um opinber innkaup. Sérstaklega er vikið að þeim frávikum frá almennum reglum stjórnsýslunnar sem gilda um meðferð mála fyrir nefndinni. Fjallað er um dóm Landsréttar L 24. júní 2022 (745/2021) sem meðal annars varðaði skorður heimilda kæranda til að gera kröfur fyrir nefndinni til viðbótar við þær sem komu fram í upphaflegu kæruskjali. Þá er einnig fjallað um setningu laga nr. 64/2024 um breytingu á lögum nr. 120/2016. Með þeim var sett nýtt ákvæði 2. mgr. 103. gr. laganna sem takmarkar umfjöllun kærunefndar við það kæruefni sem fyrir hana er lagt.

. Opinber útboðsréttur. Málsforræði. Einkamálaréttarfar.

PARTY DISPOSITION AND THE PUBLIC PROCUREMENT COMPLAINTS COMMITTEE

Reimar Pétursson, Supreme Court Attorney

Abstract:

The article discusses the procedural rules that apply to the complaint process before the Public Tender Appeals Committee which operates in accordance with Act no. 120/2016 on Public Procurement. In particular, the article discusses the deviations from the general administrative rules that apply to the Committee case process. The article discusses the Landsréttur judgment L 24 June 2022 (745/2021) that, inter alia, concerns restrictions on complainant’s ability to make new claims before the Committee in addition to those made in the original complaint. Also, the article discusses the enactment of Act no. 64/2024 modifying Act no. 120/2016. By that Act a new provision was added to Article 103(2), which limits the Committee scope of reference to the complaint subject put before it.

Public Procurement. Party disposition. Civil procedure.

DOI: https://doi.org/10.33112/tl.74.4.3

BEITING KONUNGSVALDS Á TÍMA RÍKISSTJÓRA 1941–1944

Björn Jón Bragason, doktorsnemi, kennari við Verzlunarskóla Íslands og stundakennari við lagadeild Háskólans í Reykjavík

Útdráttur:

Í greininni er leitað svara við því hvort Sveinn Björnson ríkisstjóri hafi með skipan utanþingsstjórnar í desember 1942 rækt skyldur sínar sem staðgengill konungs eða gengið lengra en konungur hefði talið sér heimilt. Rakið er í greininni að fram að kjöri ríkisstjóra einkenndist íslensk stjórnskipan af veiku þjóðhöfðingjavaldi. Fyrir lágu skýrar fyrirmyndir að skipan utanþingsstjórna víðs vegar um álfuna, jafnt í konungdæmum sem og lýðveldum.

Stjórnskipunarréttur. Stjórnskipunarsaga. Konungsríkið Ísland. Utanþingsstjórn. Forseti Íslands.

EXERCISE OF POWER OF THE KING OF ICELAND DURING THE PERIOD OF THE GOVERNOR 1941–1944

Björn Jón Bragason, doctoral student, teacher at the College of Commerce and part-time lecturer at the Reykjavík University Faculty of Law

Abstract:

In the article, an answer is sought as to whether Governor Sveinn Björnson, by appointing an extra-parliamentary government in December 1942, fulfilled his duties as the king's deputy or went further than the king would have been allowed to. The article explains that until the election of the Governor, the Icelandic government was characterized by a weak head of state. There were clear models for the formation of extra-parliamentary governments across the continent, both in monarchies and republics.

Constitutional law. Constitutional history. The Kingdom of Iceland. Extra-parliamentary government. The President of Iceland.

DOI: https://doi.org/10.33112/tl.74.4.4